Doğum Ağrısı

Epidural sonrası sırt ağrısı, doğumdan sonra meydana gelen kendine has özellikleri olan çok yönlü bir ağrıdır ve genellikle çok şiddetlidir. Pek çok kadın için yaşadıkları enşiddetli ağrıdır. Doğumun birinci evresindeki ağrılar rahim (uterus) kasılmaları ve rahim boynunun (collumun) genişlemesi, doğum kanalı açılmasından kaynaklanır. Bu ritmik kasılmalar çeşitli biçimlerde hissedilir ve şiddetli menstruasyon (Aybaşı) sancısı gibidir.

2.devrede ise bebeğin başının doğum kanalından aşağıya inip dışarı çıkarken kasık ve kalça tabanındaki yumuşak dokuların kasılıp germesinden kaynaklanır. Doğumun ilk safhasında hipnoz, akupunktur, Aromaterapi, Etonoks gazı, TENS uygulanması ve Petidin enjeksiyonu gibi bazı yöntemler denenmektedir. Fakat bütün bunlar yeterli olmayabilir. Doğumun sonraki evrelerinde ancak Bölgesel Analjezi yöntemleri etkilidir.

Ağrısız Doğum; Epidural Analjezi

Analjezi “ağrısızlık, acı, ağrı hissedilmemesi” demektir. Bölgesel analjezi kişiyi uyutmadan, (şuuru açıkken) sadece ağrının oluştuğu veya iletildiği bölgenin geçici olarak uyuşturulması, o bölgedeki ağrı ve/veya hissin bir süreliğine yok edilmesidir. Normal doğumda bölgesel analjezi 3 farklı teknikle uygulanabilir.

En yaygın yöntem epidural analjezidir. İkinci yöntem spinal analjezidir. (Genellikle doğumun ilerlemiş safhalarındaki ağrı tedavisinde, çıkım öncesi şiddetli sancılarda, ıkınmayı engellemeyecek ilaçlarla uygulanır.) Üçüncü yöntemde kombine spinal epidural analjezidir. Buradaki amaç her iki yöntemin avantajlarından istifade edebilmektir.

Epidural Analjezi Normal doğumda altın standarttır.

Normal doğum için en çok tercih edilen, en etkili, en güvenli ve en sık kullanılan yöntemdir. Bel bölgesindeki duramater zarı etrafına (Epidural alana) ağrı kesici ilaçların enjeksiyonu ile gerçekleştirilir. Anne adayı baskıyı, dokunmayı hisseder, hatta kalkıp yürüyebilir ama ağrıyı hissetmez. Normal doğum için gerekli olan doğum sancısı, kasılmalar vardır ama rahatsız etmez.

Ne zaman uygulanır ?

Rahim kasılmaları düzenli hale geldikten (Doğum ağrıları oturduktan) sonra rahim ağzı yaklaşık % 60-70 incelip, açıklığı 4 cm’e ulaşınca yani sancılar anneyi ciddi olarak rahatsız etmeğe başlayınca uygulanır. Daha önce uygulanması, kasılmaları etkileyip doğumu geciktirir. Geç kalındığında ise hem anne gereksiz ağrı çekmiş olur hem de ağrılar daha sık geleceğinden anne adayı işlem süresince hareketsiz kalamaz ve epidural uygulanması zorlaşabilir.

Epidural Anestezi Nasıl Uygulanır?

Epidural sonrası sırt ağrısı uygulamasında birinci aşamada annenin sırtında uygulama yapılacak bölge, antiseptik bir sıvı ile silinir ve steril örtüyle örtülür. Bu enfeksiyonu önlemek içindir. Sıvı oda ısısında olduğu için anneye biraz soğuk gelebilir.

İkincil aşamada cilt ve cilt altı çok ince bir iğne ile uyuşturulur. Bu şeker hastalarının (diyabetlilerin) kendilerine insülin yaparken kullandıkları çok ufak bir iğnedir. Bu iğneyi, anne adayı bir sivrisinek ısırığı kadar hisseder.

Üçüncü aşamada ise epidural sahaya ucu künt bir iğne (tohy iğnesi) yardımıyla kateter yerleştirilir ve ilaç verilir. Özellikle bu aşamada annenin birkaç dakika kıpırdamadan durması çok önemlidir. Kateter yumuşak bir maddeden yapılmış, balık oltası (misina) kalınlığında incecik bir sondacıktır. İlk yapılan ilacın etkisi geçince ilave ilaç yapılabilmesi için yerleştirilir. Kateterin dışarıda kalan kısmı alerji yapmayan özel flasterle omuza kadar yapıştırılır.

Buradan ihtiyaç duyuldukça ara ara ilaç verilebildiği gibi önceden programlanmış otomatik pompalarla sürekli belirli doz ilaç ta verilebilir. Anne adayı ihtiyaç hissettiğinde bu pompaya bağlı bir düğmeye basarak kendine ek doz yapabilir. Buna ”Hasta Kontrollu Analjezi” denir.

Bu kateter, doğumdan sonra annenin ağrısı kalmayınca hiç canı yanmadan kolayca çıkarılır.

Doğumda Epidural Analjezi

Epidural sonrası sırt ağrısı doğumda nasıldır?

Günümüzde ayaklarda uyuşukluk veya ağırlık hissi olmaksızın doğum sancısını yok etmek diğer bir ifadeyle “Mobil ağrısız doğum” mümkündür. Uygulamadan sonra yürüyebilirsiniz.
Epidural analjezi sizi sersemletmez, hasta hissettirmez, ayrıca bağırsak hareketlerini durdurmaz, gaz çıkarımını engellemez.
Hem psikolojik rahatlama, hem de kas spazmının çözülmesiyle normal doğum şansınızı artırır.
Doğum stresinizin çoğunu giderir, kaslarda gevşeme ve rahatlama sağlar.
Sancıları ağrı olarak değil, basınç ve kasılma olarak hissedersiniz. Çıkım esnasında kasılmalara eş zamanlı ıkınarak doğuma katılabilir, doğumunuzu çabuklaştırabilirsiniz.
Doğum sonrası yorgun, bitkin olmadığınız için bebeğinizi çok daha çabuk kucağınıza alır, hemen besleyebilirsiniz.
Tecrübeli uzmanların yaptığı epidural sonrası baş ağrısı çok nadirdir (% 1 civarı). Oluşsa bile tedavisi mümkündür. Tedavi edilmese bile 7-15 gün içinde kendiliğinden, iz bırakmadan geçer.
Normal doğumun ağrı gideriminde altın standart “epidural”dir.

Epidural Anestezinin Yan Etkileri ve Komplikasyonları

Deneyimli bir anestezi uzmanı komplikasyonları önlemek için çeşitli önlemler alır. Yan etkiler nadiren görülmekle beraber bazen şunları içerebilir.
Titreme; titreme, sık görülen bir reaksiyondur. Bazen anestezik ilaçlar kullanılmadığı halde travay ve doğum sırasında görülebilir. Sizi sıcak tutmak bunun azalmasına sıklıkla yardımcı olmaktadır.
Kan basıncı düşüklüğü; size intravenöz (damar içi) serumlar verilecek ve kan basıncınız dikkatlice takip edilip, kan basıncındaki düşmeler hızlı bir şekilde düzeltilecektir.
Travay sırasında hafif kaşıntı; Bu durum epidural ve spinal anestezide kullanılan narkotikler sonucu bazen meydana gelebilir. Eğer kaşıntı rahatsız edici boyuttaysa, anestezi doktorunuz bunu ilaçlarla tedavi edebilir.
Solunum problemleri; nadir durumlarda anestezik ilaçlar göğüs kaslarını etkileyerek nefes almanızı güçleştirebilir. Bu durumu düzeltmek ve nefes almanıza yardımcı olmak için oksijen verilir.
Venler içine enjeksiyon; gebelikte epidural aralıkta yer alan venler genişlemektedir. Anestezik ilaçların bunların içine enjekte edilme riski bulunmaktadır. Buna bağlı meydana gelecek istenmeyen reaksiyonları önlemeye yardımcı olmak için, anestezi doktorunuz önce test dozu ilaç uygulayarak size baş dönmesi, ağızda sıra dışı bir tat, kulaklarda çınlama veya çarpıntı olup olmadığını sorar.
Bazı bölgelerde devamlı ağrı/ağrının giderilememesi; deneyimli uzman hekimler tarafından uygulandığı takdirde çok nadir görülmekle birlikte bazen anestezik ilaç bir bölgeye ulaşamayabilir ve hala ağrılı olan bir alan kalabilir. Anestezi doktoru yatakta pozisyonunuzu değiştirebilir veya ağrınızı gidermek için epidural kateteri çıkarabilir. Ağrınız yeterli derecede geçmiyorsa bazen epidural kateterin çıkarılıp yeniden yerleştirilmesi gerekebilir. Anestezi doktoru sizi rahat ettirebilmek için sizinle işbirliği yapacaktır.
Parestezi; epidural kateter yerleştirilirken epidural aralıktaki sinirlere dokunması sonucu geçici olarak “sinirin hissedilmesi/elektrik çarpması hissi” olabilir. Epidural enjeksiyonlar sırasında sıklıkla bu tarz duyu hissedilse de kalıcı sinir hasarı oldukça nadirdir.
Sırt ağrısı; iğnenin yerleştirilmesine bağlı yaklaşık bir gün süren lokalize bir sırt ağrınız olabilir. Bunun dışında yaygın sırt ağrınız da olabilir ki, bu mutlaka epidural uygulamasına bağlı değildir. Çeşitli çalışmalarda doğal yolla doğum yapan annelerde, epidural yapılanlara göre birkaç gün süren yaygın sırt ağrısının benzer sıklıkta görüldüğü gösterilmiştir. Gebeliğin kendisinin ligamentlerde (bağlarda) gevşemeye bağlı sırtta gerilme nedeniyle sırt ağrısı sıklığını arttırdığı görülmektedir.
Baş ağrısı; travay ve doğumdan sonra epidural anestezi ile ilişkisi olmayan baş ağrısı şikayetinizin olmasının çeşitli nedenleri bulunabilir. Ancak, nadir olmakla beraber epidural bloğu sonucu baş ağrısı gelişebilir.(<% 1). Bu, epidural işlem sırasında spinal sıvı içeren keseye yapılan iğne deliğine bağlı gelişmektedir. Spinal sıvının epidural aralığa sızması baş ağrısı ile sonuçlanabilir.

Epidural iğne yerleştirilirken mümkün olduğunca hareketsiz durmanız, baş ağrısı olasılığını azaltmaya yardımcı olur. Genellikle baş ağrısı epidural bloğu takip eden 24 saat içinde meydana gelir. Baş ağrısı tipik olarak oturur pozisyonda olmakta, yatar pozisyonda azalmaktadır. Bazen bir kaç gün sürebilen bu baş ve boyun rahatsızlığı yatmak, sıvı içmek ve ağrı kesici tablet kullanmak gibi basit yöntemlerle azaltılabilir veya tamamen ortadan kaldırılabilir.

Sinir hasarı, epidural veya spinal alana kanama, felç ve enfeksiyon gibi büyük komplikasyonlar oldukça nadirdir.

Epidural anestezi hem vajinal hem de sezaryen ile doğumların son derece konforlu geçmesini sağlayan ve 25 yıldır modern tıpta yeri olan bir yaklaşımdır. Her anne adayı bu uygulamadan yararlanması için teşvik edilmelidir. İşlem deneyimli ellerde uygulandığında, bu tür problemlerin gelişmesi son derecede nadirdir.

Epidural Anestezi Kimlere Uygulanmaz?

Kanama bozukluğu olanlarda,
Antikoagülan (pıhtılaşmayı önleyici) tedavi alanlarda,
Trombosit sayısının düşük olduğu durumlarda,
Uygulama bölgesinde enfeksiyon-yanık varlığında,
Anne adayının uygulamayı reddetmesi durumlarında epidural anestezi uygulanmaz.