Gebelikte Vücutta Görülen Sorunlar

Gebelikte Bulantı & Kusma

Gebelikte vücutta görülen sorunlar arasında olan kusma, salgılanan bazı hormonlar (özellikle bhCG) bu şikayete neden olur. Genelde gebeliğin 6. haftası civarında başlar ve en sık sabah kalkıldığında hissedilir. Gün içerisinde normalde rahatsız etmeyen yemek kokuları, sigara, parfüm kokusu gibi kokular mide bulantısına neden olabilir.

Buna tıp dilinde Emesis gravidarum denir. Bu durumda sabah kalakar kalkmaz atıştırılan kuru gıdalar (kuru ekmek, peksimet, kraker) sabah bulantısını büyük ölçüde önler ve gün içerisinde de azar azar ama sık sık kuru gıdalar tüketilmesi önerilir. Ayrıca bulantıyı uyaran etkenlerden mümkün olduğunca uzak durmak şikayetleri önemli ölçüde azaltır. Bu yaklaşımlar işe yaramazsa gebelik bulantılarını önlemeye yönelik hazırlanmış ilaçlar doktor tavsiyesi ile alınmaldır. B grubu vitaminler de tedaviye eklenebilir. Kusmalar ilaçla da önlenemezse gebe yeteri kadar besin alamaz ve öz kaynaklarını tüketmeye başlar sonunda kanda asit miktarı artar ve yapılan idrar tahlilinde bu asitlerin yüksek oranda saptanması hastanede yatarak tedaviyi gerektirir. Bu duruma hiperemesis gravidarum adı verilir. Kusmalara bağlı olarak gelişen sıvı eksikliği ve sodyum, potasyum gibi bazı elementlerin açığı yerine konmalıdır, bu amaçla damardan uygun sıvı, bulantı önleyici ilaçlar ve vitamin takviyesi yapılır, bu sırada sadece kuru gıdalar ağızdan verilir. 2-3 gün içerisinde şikayetler geriler. Gebeliği bağlı bulantı ve kusmalar 16. hafta civarında azalarak kaybolur. Çoğul gebelik, mol gebeliği gibi hormonların normalden fazla salgılandığı durumlarda şikayetler daha uzun süreli ve şiddetlidir.

Sık İdrara Çıkma

Sık idrara çıkma gebelik boyunca başta gelen bir şikayettir. Hormonal değişiklikler ve damarsal genişleme mesane (idrar torbası) fonksiyonu üzerine tesir ederek , bu şikayete sebep olup gebeliğin sonuna doğru büyümüş rahim kitlesi ve bebeğin gelen kısmı (çoğunlukla baş) ile simfizis pubis arasında sıkışan irar kesesinin kapasitesindeki azalma sonucu sık idrar şikayeti daha fazlalaşmaktadır. Dizüri şikayetleri var ise enfeksiyon yönünden araştırılmalıdır.

Gebelikte Vajinal Akıntı

Gebelikte vücutta görülen sorunlar arasında bir diğeri artan östrojen hormonunun etkisi ile vajinal akıntıdır. Bu akıntı renksiz ve kokusuz olduğu sürece normal olarak kabul edilir. Eğer kaşıntı, kötü koku ve sarı-yeşil renkte ise bir enfeksiyon söz konusu olabilir.

Gebeliğin 2. yarısında aniden fazla miktarda olan su gibi akıntılar zarların erken açılması olabilir. Böyle bir durum süz konusu olduğunda hemen hekimle temasa geçilmelidir.

Lökore veya vajinal irritasyon şeklinde gebelerde görülen akıntı sebepleri arasında candida , trikomonas ve son yıllarda gardnerella vaginalis’e daha fazla rastlanmaktadır.

Candida albicans (mantar) Gebelik esnasında hormonların etkisiyle vajinanın asiditesi ve glikojen miktarındaki değişimlere bağlı olarak mantar enfeksiyonlarına uygun bir zemin hazırlanır. Kaşıntı , yanma ve çökelek peyniri tarzında parçacıklar içeren koyu beyaz akıntı ile kendini gösterir. Vajen ve vajen girişinde şiddetli bir enflamasyon şeklinde görülür ve çoğu zaman cinsel temas esnasında aşırı rahatsızlığa sebep olur. Ağızdan alınan ilaçların (Oral antimikotik ajanların) teratojeniteye sebep olduğu gösterilmemiş ise de Ketokonazol grubu krem veya supposituvarlar gebelik esnasında emniyetle kullanılabilir.
Trichomonas vaginalis genellikle köpüklü, yeşil renkli ve pis kokolu bir akıntıya sebep olup vajen veya serviks mukozasında çilek manzarasında peteşiler minik kanama odakları şeklinde görülür. Serum fizyolojik ilave edilmiş preparatlarda direkt mikroskopi ile hemen teşhis konulabilir.Tedavide Metronidazol kuvvetli bir trikomonasit ise de emniyeti tam tesbit edilemediğinden gebeliğin erken devrelerinde kullanılması kontrendikedir. Diğer non-spesifik vajinitlerde vajinal supposituvarlarla tedavi tercih edilmelidir.

Gebelikte Varisler

Varis toplardamarların genişlemesi ve şişmesidir. Genellikle, vücudun en fazla basınç altında kalan bölgesi olan bacakların alt kısımlarında görülen varis, yalnızca estetik açıdan değil, sağlık açısından da önlem almayı gerektirir. Varisi olanlarda, gece kramplar yaşanır, bacaklarda kaşıntı, şişkinlik olur, ayakta kalınca ağrı başlar. Gebelikte varis 4 kat daha fazla gözlenmektedir. Gebelikte vücutta görülen sorunlar arasında olan varis oluşumunda asıl neden hormonların etkisiyle damar yatağı genişlemesi, damar duvarlarındaki kas ve bağ dokusu direncinin azlığıdır. Büyüyen rahim bası yaparak bacaklardan dönen kanın akışını zorlaştırıp, geriye doğru birikmesine, damar içerisinde göllenmesine sebep olur. Gebelerde Varisler gebelik esnasında bacaklarda ve vulvada (genital bölgede) oluşabilirler. Vulvar varisler , vulvar pedler ve sıkı külot giyinmek sureti ile baskı altına alınabilirler. Bacaklarda görülen varislerin önlenmesinde varis çoraplarına ilaveten gebelere bacak bacak üstüne atmamaları , fazla ayakta dikilerek iş yapmamaları ve her fırsatta ayaklarını yükseğe kaldırarak oturmaları öğütlenmelidir. Gebelik esnasında enjeksiyon veya cerrahi yaklaşım kontrendikedir.

Hemoroid

Makat (anüs) iç kısmında meydana gelen ve yalnızca bu organa özel bir varistir. Benzer nedenlerle ortaya çıkarlar. Kabızlık bundan başkariski arttıran bir faktördür. Klinikte ele gelen kitle, kanlı defakasyon (dışkı) ve makatta (anüste) ağrı gözlenir. Genel olarak makatın çıplak gözle muayenesinde gözlense de zaman zaman iç kısımda, ancak parmakla muayenede tespit edilen şiş, içi kanla dolu damarlar şeklinde görülür. Varisler için yapılan tavsiyeler burada da geçerlidir. Ancak kabızlığa karşı daha aktiftedbirler alınmalıdır. Ilık oturma banyoları yakınmaları azaltır, bundan başka lokal anestetik kremler kullanılabilir. Çok şiddetli vakalarda acil cerrahi (hemoroidektomi) yapılabilir.

Gebelikte Ödem

Venöz dolaşım bozukluğuna ve büyüyen uterusun bacaklardan dönen kan akımı üzerine baskısı sonucu ayak bileklerinde görülen ödem , ciddi bir sorun olmamasına rağmen bu bulgulara ilaveten ellerde ve yüzde görülen yaygın ödemin preeklampsi-eklampsinin ilk belirtilerinden biri olduğu hemen akla gelmelidir. Ayakların yukarı kaldırılarak oturulması, tuz kısıtlaması biraz fayda sağlar ise de ödemin çözülmesi için diüretik gebelikte kullanımaz.

Gebelikte Bacak Krampları

Hamileliğin ikinci yarısından itibaren sıkça görülen bacak krampları gebelikte vücutta görülen sorunlar içerisindedir. Serum kalsiyumun düşmesi ve serum fosforunun yükselmesi sonucu ortayaçıkar. İlk yapılacak iş , kalsiyum fosfat ihtiva eden besinler ve süt içimini azaltmak ve fosfor ihtiva etmeyecek şekilde kalsiyum karbonat veya kalsiyumlaktat tabletlerinin alınmasının sağlanmasıdır. Yemek öncesi alınan aluminyumhidroksit fosfatları absorbe ederek kalsiyum absorbisyonunu arttırır. Kramp esnasında bacaklara sıcak tatbikat yapılmalı ayaklar yavaşca fleksiyona getirilmeli ve mesaj yaparak kas gevşetilmelidir.

Gebelikte Bel ve Sırt Ağrıları

Gebelik ilerledikçe vücudun ağırlık merkezinin değişmesi ve hormonlara bağlı olarak eklemlerde meydana gelen hafif gevşemeler belağrılarına neden olabilir. Pelvis kemiği 3 ayrı kemikten oluşmakta ise de simfizis ve sakro-iliak eklemler bu kemiklerin hareketine müsaade etmezler. Ancak gebelikteki hormonal değişiklikler bu eklemlerin gevşemesine ve bunlara bağlı olarak pelvis şeklinin değişmesine dolayısıyla ağrıların ortaya çıkmasına sebep olur.

Yatak istirahati , sıkı bir korse veya kuşak sırt ağrılarını azaltabilir. Gebeliğin sonuna doğru bu eklemlerin iyice açılması hastaların iki yana yalpalayarak adeta ördek gibi yürümelerine sebep olur. Öne doğru sarkankarın , hastaların dengelerini sağlamaları amacıyla omuzlarını geriye atmalarına ve bu da lomber ve torasik vertabra bölgelerinin eğilimlerini artırarak vertabralar arası sinir köklerini baskı altına alır.

Gebelik korsesi ve sıcak tatbikatı ağrıların azalmasına yardım etmekle beraber en faydalı işlem sırt kaslarını kuvvetlendirecek egzersizlerdir. Servikal vertebra aralıklarının daralması sonucu , brakialpleksus traksiyon sendromu ortaya çıkar ve hastaların ellerinde his ve kuvvet kaybı meydana gelir. Bu durumda bazı hastalara (Cervical boyunluk) takılması gerekebilir.

Gebelikte Kaşıntı & Cilt Değişiklikleri

Gebelikte vücutta görülen sorunlar arasında en sık karşılaşınlardan bir tanesi kaşıntıdır ve bu gebelerin yaşam kalitesini önemli ölçüde bozan bir düzeye ulaşabilmektedir. Genel olarak bakıldığında gebelerin %17’sinde kaşıntı yakınması görülmektedir. Bu kadar sık görülmesine karşın kaşıntı yakınmasının dikkatle ele alınması ve olası diğer nedenlerin ekarte edilmesi için hastanın detaylı öyküsünün alınması ve laboratuvar testlerinin yapılması gerekir.

Gebelikte Kaşıntının Nedenleri

Intrahepatik kolestasis
Gebelik öncesi cilt hastalıkları
Gebeliğe özgü cit hastalıkları
Allerjik reaksiyonlar
İlaç reaksiyonları
Cilt çatlaklıklarına bağlı kaşıntı
Sistemik hastalıklar: Lenfoma, karaciğer hastalıkları, tiroid ve böbrek bozuklukları
Viral hepatitler
Bilirubin yüksekliği yapan nedenler
Gebelikte aşırı bulantı-kusma
Diğer nedenler;Hepatit ve bilirubin yüksekliği yapan hastalıklar, herpes gestasyonis.

Kaşıntı ile birlikte cilt lezyonu yoksa daha çok sistemik hastalıklar düşünülmelidir. Sistemik bir hastalık yoksa gebeliğin intrahepatikkolestazisi düşünülmelidir.

Kaşıntı ve sarılık olmasına karşın, cilt lezyonu yoksa hepatit, gebelik kolestazisi, bilirubin yüksekliği yapan nedenler ve diğer karaciğer hastalıkları düşünülmelidir. Kaşıntı ve ciltte kabarık lezyonlar varsa gebeliğe özgü kaşıntı yapan nedenler, allerjik reaksiyonlar, ilaç reaksiyonları ve hepatitlere bağlı ürtiker düşünülmelidir.

Gebeliğin İntrahepatik Kolestazisi

Bütün vücutta kaşıntı olmasına karşın belirgin bir cilt lezyonu olmaması durumunda ilk düşünülecek tanı intrahepatik kolestazis yani karaciğerdeki safra akımının yavaşlamasıdır. Bu hastalarda klinik tabloya sarılık da eşlik edebilir. Gebelikte viral hepatitlerden sonra en sık rastlanan sarılık nedenidir.

Gebelikte görülme sıklığı %0.1 ile %1.5 arasında değişmektedir. Daha sonraki gebeliklerde tekrarlama riski %60-70 olup, doğumkontrol hapı kullananlarda da ortaya çıkabilmektedir. Çoğul gebeliklerde daha sık görülmekte ve ailevi bir eğilim göstermektedir.

Hastaların %80’ninde gebeliğin 30. haftasından sonra ortaya çıkmakla birlikte, 6. haftada bile görülebilmektedir. Kaşıntı genellikle avuç içi ve ayaklardan başlamakta, kol ve bacaklara yayılmaktadır. Hastaların %20’sinde sarılık görülür ve bu kaşıntıdan 2-4 hafta sonra ortaya çıkar. Bu hastalarda idrar renginde koyulaşma ve dışkı renginde açıklık oluşabilir. Dışkıda yağ kaybıyla birlikte K vitamini eksikliği oluşabilir ve kanama eğilimi yaratabilir.

Laboratuvar Bulguları: Karaciğer enzimlerinde yükselmesi kolesterol yüksekliği, bilirubin yüksekliği ve safra asitlerinde yükselme saptanabilir.

Nedenleri: İntrahepatik kolestazisin nedenleri tam olarak bilinmemekle birlikte öne sürülen faktörler şunlardır:

Hormonal değişiklikler
Genetik nedenler
Bağışıklık sisteminde değişiklikler
Sindirim sistemine ait faktörler
Çevresel faktörler

Bebek Üzerine Etkileri: İntrahepatik kolestazisi olan gebelerde bebekte distress adını verdiğimiz ve kısaca bebeğin durumunda bozulma, kalp ritminde bozulma ve doğumun gerekli hale gelmesi, bebeğin dışkısını yapması, ani bebek ölümleri ve erken doğum riskleri artmaktadır. Ayrıca K vitamini eksikliğine bağlı olarak bebekte beyin kanaması görülebilmektedir. Bu nedenle bu gebelerin oldukça sık izlenmesi gerekir.

Tedavi: Hafif vakalarda nemelendiriciler ve kaşıntı losyon veya merhemleri ve antihistaminik ilaçlar kullanılabilir, ancak bu ilaçların etkinliği oldukça sınırlıdır. Yakınmaları geçmeyen hastalarda SAM, ultraviole-B, ve deksametazon kullanılabilir. Yanıt alınamayan hastalarda ise kolestiramin (beraberinde K vitamini verilmelidir) ve ursodeoksikolik asit gibi ilaçlar kullanılabilmektedir.

Ursodeoksikolik asit kaşıntıyı azaltmaya ek olarak kan, amnion sıvısı, bebek kanı ve sütteki safra asitlerinin düzeyini düşürmekte, bebekteki riskleri azaltmaktadır. Anne ve bebek üzerinde önemli bir yan etkisiyoktur. Bütün tedavi yöntemlerine karşın yakınmalar rahatlamakla birlikte tam olarak yok olmayabilir. Hastalarda klinik olarak ve kan biyokimyasındaki düzelme doğumdan 2-4 hafta sonra görülür.

PUPP (Gebelik Purpurası)

PUPP gebelikte kaşıntı ile birlikte kırmızı ve kabarık lezyonlarla seyreden gebeliğe özgü kaşıntılı bir hastalıktır. Hastalık 130 ile 300 gebede bir görülmektedir. PUPP özellikle ilk gebelikte, gebeliğin 35. haftasından sonra ve nadiren de doğumdan sonra ortaya çıkmaktadır.

Ailevi eğilim yoktur, diğer gebeliklerde tekrarlama olasılığı düşüktür ve doğum kontrol hapları ile bir ilgisi yoktur. Hastaların üçte ikisinde kaşıntı, kızarıklık ve kabarıklıklar karın çatlaklarından başlar. Oluşan lezyonlar çok değişkenlik gösterebilir: kızarıklık, kabarıklık, su dolukabarcıklar v.s. Daha sonra gövde, kol ve bacaklara yayılabilir, ancak avuç içive ayakların altında görülmez, yüzde nadiren görülür.

Lezyonlar iyileştikten sonra yerinde koyu bir iz kalabilir. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, gecikmiş bir aşırı duyarlılıkreksiyonuna bağlı olduğu düşünülmektedir. Bağışıklık sistemi ve hormonlarda bir değişiklik görülmez. Ancak östrojen ve progesteron hormonlarının az da olsa rolü olabileceği öne sürülmektedir.

Karında hızlı büyümenin iltihabi bir reaksiyona ve bunun da kaşıntıya neden olduğu da öne sürülmüştür. İkiz gebeliklerde daha sık görülmesinin de bu aşırı gerilmeye bağlı olduğu düşünülmektedir. İkiz gebeliklerde hormon düzeylerinin daha yüksek olması da bu iltihabi reaksiyonu artırmaktadır. Bazı araştırmacılar tarafından bebekten anneye geçen hücrelerin cilde yerleşerek kaşıntıya neden olduğu da öne sürülmüştür.

Tedavi: Hafif vakalarda lokal merhemler (antihistaminik, steroid) ve ağızdan antihistaminik ilaçlar kullanılır. Tedaviye yanıt vermeyen hastalarda steroidler ağızdan verilebilir. Hastalığın bebek üzerine bir etkisi yoktur ve tedaviye yanıt vermeyen hastalarda erken doğum önerilmemektedir.

Prurigo Gestasyonis

Genellikle gebeliğin 25-30. haftaları arasında gelişir. Kaşıntı ve buna bağlı lezyonlar kol ve bacakların arka kısımlarında görülür, nadiren karın veya diğer bölgelere yayılır. Kaşıntıya bağlı yaralar veya kabuk bağlamış yaralar görülebilir. Hastalık doğumdan hemen sonra kaybolur, nadiren doğumdan 3 ay sonra bile devam eden vakalar bildirilmiştir.

Lezyonlar iyileştikten sonra yerinde yine koyu bir iz bırakabilir. Bebek üzerine etkisi ve diğer gebeliklerde tekrarlama riski tam olarak bilinmemektedir. Yapılan çalışmalarda prurigo gestasyonis ile intrahepatik kolestasis ve allerik (atopik) bünye arasında yakın bir ilişki olduğu görülmüştür. Ayrıca psikosomatik faktörlerinde hastalıkta rol oynayabileceği öne sürülmüştür.

Tedavi: Yine diğer kaşıntı yapan hastalıklarda olduğu gibi o bölgeye antihistaminik veya steroidli merhemler uygulanır, ağızdan antihistaminikilaçlar kullanılabilir.

Gebelikte Kabızlık (Konstüpasyon)

Gebelikte pek çok gebede her üç trimesterde de sık görülenbir sıkıntıdır. Gebeliğin erken dönemlerinde görülen kabızlık , gebelik hormonlarının sindirim sistemi üzerindeki yavaşlatıcı etkisine bağlıdır, gebeliğin sonlarına doğru ise bebeğin ve uterusun büyüymesi sonucu komşu organlara dolayısıyla barsaklara baskı yapması sonucu oluşmaktadır. Bunu önlemek için neler yapmak lazım;

Bol miktarada su içilmesi (günde en az 8 bardak) mide barsak sisteminin daha düzgün çalışmasını sağlayacaktır.
Bunun yanında bol lifli gıdalar barsak hareketlerini arttıracaktır. (Lifli gıdalar; Meyve, sebze , buğday arpa ve mısır…)
Kalsiyum alımına dikkat etmek gerekir. Gebelik sırasında alınan fazla miltarda kalsiyum barsak hareketlerini yavaşlatarak kabızlığa neden olur.
Sık sık ve az miktarda yeme alışkanlığı zaten gebelikte uymanız gerken bir beslenme şeklidir. Bu şekilde beslendiğinizde hem barsaklar hareketlenecek hem de yemek sonrası mide oluşabilecek şikayetleriniz azlacaktır. Barsakların uzun süre boş kalması barsak hareketlerini durudur.
Egzersiz bütün sisteminizin ve dolaşımınızın düzene girmesinin sağlar. Gebelikte egzersizi engelleyecek bir probleminiz yoksa her gün yürüyüş yapmanızı, eğer imkanınız olursa yüzme ve bazı basit egzersizlerin çok faydasını görürsünüz.

Bütün bunlara rağmen kabızlık sorununuza çözüm bulamıyorsanız doktorunuza danışınız. Gerekli gördüğü takdirde doktorunuz barsak yumuşatıcı (laksatif ) gibi takviyeleri önerebilir.

Gebelikte Midede Yanma

Kabızlığa neden olan düz kaslardaki gevşeme benzer şekilde mide ve yemek borusu arasındaki valfde de gevşemeye neden olur. Bunun sonucunda mide içeriği yemek borusuna kaçar. Mide içeriği asidik bir sıvıdır. Mide dokusu aside dirençli olduğu halde yemek borusu değildir ve neticede bu asid madde tahrişe neden olur. Kişi bunu midede ve yemek borusu boyunca yanma olarak algılar. Özellikle yatar durumda daha fazla hissedilen bu durum çok fazla rahatsızlık veriyor ise asidi nötralize eden ilaçlar ile tedavi gerekebilir. Budurumun önlenmesinde azar azar sık yemek yemek, yemek yerken dik oturmak, yemekten sonra 1-2 saat yatmamak, yatarken iki ya da üç yastıkla yatarak başı yukarıda tutmak fayda sağlar.Sigara, baharatlı yiyecekler, gazlı içecekler, çoktatlı ya da ekşi yiyecekler mide salgısını arttıracağı için yanma hissini deolumsuz etkiler.

Bunlar Dışında Kalan Gebelikte Vücutta Görülen Sorunlar

Göğüslerde 2-3 beden büyüme
Ciltte çatlaklar gebelikte kilo almaya ve uterusun büyümesine bağlı derinin esnemesi sonucu kollejen dokusu yeterince güçlü değilse çatlakalar olabilir. Bunu önlemenin en iyi yolu bilinçli kilo kontrolü ve kollejen içeren bazı kozmetik kremlerin gebeliğin 5 ayında itibaren düzenli olarak kullanılmasıdır. Bazı bayanlarda çok dikkat etmesine karşın ve bu ürünleri düzenli kullanmasına karşın yine de çatlaklar oluşabilir.
Karın ve kasık ağrıları. Erken gebelikte adet görecekmiş gibi kasık ağrılarının olmasının sebebi büyüyen uterusdur. Son aylarda ise braxton-hicks dediğimiz yalancı doğum ağrıları karın ağrılarına sebep olur.
Uyku problemi Gebeliğin erken dönemlerinde hormonların etkisiyle uykuya meyil vardır. Son aylarda ise karın çapının büyümesi ve rahat pozisyon sağlanamaması nedeniyle gece uykularında problemler yaşanır. Son dönemdeki uyku şikayetleri için gece yatmadan önce içilecek ılık bir süt ve yatarken kullanabileceğiniz , rahat pozisyonu almanızı sağlayacak gebelik yastıklarını kullanabiirsiniz.