Normal Doğum Seyri
Üç devreye ayrılır:
1- Açılma Devri (dilatation), (Rahim Ağzının Açılması)
2- İndifa Devri (expulsion), (Bebeğin Doğuşu)
3- Halâs Devri (délivance), (Plasentanın Çıkışı)
Açılma Devri -Dilatasyon
Normal doğum seyri ilk evresi açılma evresidir. Doğuma yakın günlerde başlayan, belde çekilme karında gerginlik hissi şeklinde duyulan kontraksiyonlar (kasılmalar) tedricen devamlı ve daha güçlü bir karakter alarak, hakiki doğum ağrılarına dönüşürler. Muntazam aralıklarla ve her on dakikada bir gelen ağrılar, açılma devresinin başlangıcı olarak kabul edilirler. Açılma ağrılarının araları süratle 3-4 dakikaya kadar iner ve 30-60 saniye kadar devam ederler. Açılma ağrılarında, rahim içi basınç 60mmHg.’ye kadar çıkar. Bilhassa açılma esnasında kasılmalar sancılıdırlar. Ağrıların başlaması ile rahim ağzı açılmaya başlayınca , servikal kanal’ı dolduran mukus tıkacı dışarıya atılır .Bu arada zedelenen küçük kılcal damarlardan çıkan kanla da bulaşıktır. Halk dilinde nişan bozulması diye adlandırılan , bu mukus tıkacının görülmesi olayı doğumun başladığını belirten öncü bir işarettir. Kanlı mukus doğum ağrılarından birkaç saat evvel veya nadiren birkaç gün evvel görülür.
Açılma devresinde su kesesi: Servikal kanal’ın açılması ile su kesesi kanala bir eldiven parmağı gibi girer ve servikal kanal’a içten dışa doğru baskı yapar. Her gelen ağrı ile su kesesi gerginleşir ve vaginal muayene sırasında kesenin gerilip kabardığı hissedilir.
Su kesesinin açılması: Rahim içi basıncı zarların mukavemet edemeyecekleri kritik bir noktaya ulaşınca, rahim ağzının açılması sırasında sukesesi de patlar. Ağrılar başlamadan evvel açılma olursa , erken açılmadan söz edilir. Bazen şiddetli ağrılara rağmen açılmayan su kesesinin, doğumu kolaylaştırmak için müdahale edilerek açılması gerekmektedir. Önde gelen çocuk kısmı üzerinden rahim ağzı tamamen sıyrılarak, uzaklaşınca dilatasyon döneminde son bulur. Vaginal forniksler silinmiş, rahim ağzı ve vagina tek bir kanal halini almıştır. Rahim ağzının açılması cm. birimi ile ifade olunur (Tam açılma 10 cm.).
İndifa Devri-Expulsiyon (İtme Devri)
Normal doğum seyri ikinci evresi indifa evresidir. Dilatasyon’un (açılmanın) tamamlanması ve su kesesinin açılması ile başlar. Amniyos sıvısının kısmen boşalması nedeni ile rahim kasılmalarında kısa bir duraklama görülür. Yeni volüme adapte olan myometrium’da yeniden kasılmalar başlar. Primipar’larda (daha önce hiç doğurmamışlarda) indifa devri 30 dk -1 saat kadar sürer. Multipar’larda (daha önce doğurmuşlarda) ise sadece birkaç kontraksiyon süresince ve azami 30 dk kadar devam eder.
Bu devrede ağrıların karakterinde de bir değişme görülür;her ağrı ile birlikte irade dışı bir ıkınma hissi başlamıştır. Böylelikle doğum objesinin doğum kanalının yumuşak kısımlarından geçmesi kolaylaştırılmış olur.Her gelen yeni ağrı ile ıkıntılar şiddetlenir.
Ağrılar 2-3 dakkida bir gelmeye başlar ve 60-70 saniye kadar devam ederler. Ağrı amplitüdü 120 mm Hg basıncına kadar yükselir. Bu kuvvetli ve ıkıntılı olan ağrılar ile baş iç rotasyonunu tamamlar, arka kısmı arcuspubise önde gelen kısmı da levator’ların teşkil ettiği oluğa dayanır. İtici kuvvetlerin artması sonucu baş fleksiyon habitus’undan defleksiyon habitusuna geçer ve perine üzerinden sıyrılarak vulvada görülmeye başlar. Ağrı aralarında yumuşak kısımların direnci ile geri kaçtığı için, vulvada ağrılar sırasında görülür ve ağrı kesildiği zaman kaybolur (meyusiyet devri). Bu safhada perine gerilmeye başlar, anus açılır, nihayet baş artık gerileyemez. Son bir ağrı ve güçlü bir ıkınma ile perine’den sıyrılarak doğar. Gövdenin çıkışı bir özellik göstermez. Çocuğun doğumunu mütakip amniyos mayii boşalır.
Doğumda zaman faktörü ;
Dilatasyonun belirli 2 fazdan geçtiği anlaşılmıştır.
- a) Birinci faz (Latent faz): Ortalama 8-8,5 saat sürmekte ve rahim ağzında açılma ancak 2-2,5 cm.’yi bulmaktadır.
- b) İkinci faz (Aktif faz): 3 ayrı döneme ayrılmaktadır.
Akselerasyon aşamasında dilatasyon 2 saatte ancak 4 cm.ye ulaşmakta
Maksimal hızlanma döneminde ise 2 saatlik bir sürede 9 cm’i bulmaktadır.
Nihayet Deselerasyon döneminde dilatasyon tamamlanmakta ve doğumun 2’inci evresi başlamaktadır.
Halâs Devri
Normal doğum seyri üçüncü evresi halas evresidir. Çocuğun doğumundan (bebeğin eşinin) plasenta’nın çıkmasına kadar geçen safhaya denir. Plasenta’nın dışarıya çıkması bir ıkıntı hissi ile beraber veya hekimin yapacağı bir Brandt-Andrews manevrası ile tamamlanır. Halâs devri yarım saat kadar sürer. Doğumdan birkaç dakika sonra, plesenta’nın ayrılmasını sağlayan kasılmalar başlar. Rahim süratle kasılır ve boyu kısalır.Yapışmış olduğu yerde plasenta, rahimin bu hareketini takip edemez. Yapışma alanının küçülmesi sonucu yapıştığı yerden ayrılır. Halâs ile beraber myometrium kuvvetle kasılır. Plasenta’nın halâs’ı sırasında ancak 250-400 cc. kadar bir kanama görülür ve doğum kanalı derhal kapanır. Plasenta’nın halâs’i ile doğum sona ermiştir
Doğum Süresi
Doğumun süresi çeşitli faktörlere bağlı olarak değişiklikler gösterir. Örneğin, doğum süresine olumsuz yönde etki yapan ağrıları (zayıf ağrılar, ağrı anomalileri, hipertonik uterus) yumuşak kısımların rijiditesini, pelvis uygunsuzluklarını, doğum objesinin prezantasyon anomalilerini, objenin büyüklüğünü, annenin ileri yaşını, sağlık durumunu, hastalıkları, ruhî gerilimi ve korkularını, doğum sayısını, antenatal bakım ve beslenme bozukluklarını bu arada sayabiliriz. Olumsuz yönde tesir eden çeşitli faktörlere rağmen, yine de ortalama bir doğum süresinden bahsetmek mümkündür.
Doğum takibi ve yardımının gittikçe mükemmelleşmesine bağlı olarak, doğum süresinde bir kısalmanın söz konusu olduğu bir gerçektir. Çünkü eskiye nisbetle doğum sırasında, ağrılara ve kanalın açılmasına daha etkin yardım imkanları, geliştirlmiştir. Bununla beraber primipar ve multiparlardaki doğum süresinin farklı olması doğaldır.
Gerek anne ve gerekse çocuk yönünden ortaya çıkabilecek (asfiksi ,asidoz, mortalite ve morbidite gibi) komplikasyonlar doğum süresine bağlı olarak arttığı için:
Açılma devresi: Maksimal 12 saati,
İndifa devresi: 1/2 ile 1 saati,
Halâs devresi: İse 1 saati geçmemelidir. Bu sürenin ötesinde cereyan eden doğumlarda , doğumun gecikmiş ve uzamış olduğundan bahsetmek ve önleyici tedbirlere başvurmak gerekir. Yukarıdaki sürelerin ötesinde ve 24 saati geçen vakalarda uzayan doğumdan bahsedilir.